Zaburzenia funkcji poznawczych - czym są i jakie mogą być przyczyny?

Dysfunkcje poznawcze to coraz częstszy problem, zwracający uwagę osób młodych i osób w sile wieku. Niepokoją je błędy, które pojawiają się w pracy, zapominanie treści rozmów czy spraw czekających na załatwienie. Czasem na trudności uskarża się partnerka lub mąż, bo to oni doświadczają frustracji związanej z powtarzaniem, kontrolowaniem wykonania zadań i mobilizują bliskiego do zajęcia się sobą. Pierwsze kroki zwykle kierowane są do lekarza, który po wysłuchaniu skarg, może zalecić badanie funkcji poznawczych, czyli ich ocenę przez wykwalifikowanego psychologa lub neuropsychologa.

Czym są funkcje poznawcze?

Funkcje poznawcze to zdolności umysłowe m.in:

• uwaga,         
• pamięć,  
• funkcje językowe,   
• funkcje wzrokowo-przestrzenne,    
• funkcje wykonawcze,          
• myślenie,     
• liczenie,       
• wykonywanie złożonych ruchów celowych.

Funkcje poznawcze służą do odbierania i przetwarzania informacji docierających ze świata wewnętrznego i zewnętrznego oraz generowania na ich podstawie reakcji i odpowiedzi. Dzięki nim możemy zaplanować podróż po Tajlandii, sporządzić skomplikowany arkusz kalkulacyjny, czytać książkę z kilkudniowymi przerwami nie tracąc z umysłu fabuły, trafić w ciemności do kuchni, nauczyć się gry na instrumencie, odpowiedzieć na usłyszany komplement czy żart.

Zaburzenia poznawcze - czy się martwić?

Zaburzenie to nieprawidłowość w działaniu lub funkcjonowaniu czegoś* powodująca odchylenie od normy. Normą będzie tutaj wyjściowy potencjał intelektualny badanej osoby, jej wiek, który wpływa na zmiany w funkcjonowaniu mózgu oraz przeciętne wyniki uzyskiwane przez osoby w jej grupie odniesienia. Dysfunkcje poznawcze to zaburzenie jednej lub kilku funkcji, które wpływa na sprawność umysłową badanego. Dysfunkcje te mogą mieć charakter odwracalny (np. w przebiegu depresji) lub nieodwracalny (np. w przebiegu demencji, niepełnosprawności intelektualnej), epizodyczny (np. po nieprzespanej nocy) lub postępujący (np. w chorobie Huntingtona). Mogą mieć podłoże psychologiczne (np. w sytuacji przedłużającego się stresu) i organiczne (np. w przypadku choroby Alzheimera).

Pacjenci zgłaszający się na badanie neuropsychologiczne najczęściej obawiają się schorzeń mózgu, które mogłyby powodować nieodwracalne zmiany w funkcjonowaniu poznawczym. Takimi schorzeniami mogą być np. guzy, choroby neurodegeneracyjne. Tymczasem osłabienie funkcji poznawczych jest częstym objawem, który może nam towarzyszyć:

• w okresie przedłużającego się napięcia psychicznego i stresu;    
• w czasie żałoby,      
• w okresie pogorszenia stanu psychofizycznego np. z powodu zmęczenia, bólu, choroby czy infekcji;   
• w przypadku zaburzeń afektywnych (nastroju), lękowych, psychotycznych;        
• w okresie zmiany, odstawiania lub wprowadzania nowych leków;          
• w czasie adaptacji do zmian życiowych.    

Nie każde osłabienie funkcji poznawczych oznacza nieodwracalny deficyt. Czasem jest sygnałem, który organizm przekazuje nam, byśmy zatroszczyli się o siebie.

Kamila Fryc

* Słownik PWN.

Copyright © Uważna Pracownia Terapii - Poznań