Światowy Dzień Choroby Alzheimera

Choroba zapominania

Choroba Alzheimera (AD) to schorzenie, które budzi strach u osób starszych i ich rodzin. Pamięć przeszłości, historii życia, własnej osobowości, świadomość relacji, jakie mamy z ludźmi, kontrola zachowania, ciągłość wspomnień i poczucia czasu, tworzą to, kim jesteśmy.  Otępienie typu alzheimerowskiego odbiera chorym to poczucie ciągłości.

W 1906 r. Alois Alzheimer przedstawił pierwszy, opisany przypadek „specyficznej choroby kory mózgowej”, której przebieg obserwował u 51-letniej pacjentki.  Po jej śmierci, badanie mózgu wykazało rozległe zwyrodnienie komórek nerwowych. Dziś wiemy, że Choroba Alzheimera jest pierwotnie zwyrodnieniową chorobą mózgu, którą powoduje odkładanie się w nim białek o patologicznej strukturze, prowadząc do zaniku neuronów i ich połączeń[i].  Mimo ponad 100 lat badań, medycyna nadal nie zna odpowiedzi na pytanie o to, jak wyleczyć tę podstępną chorobę.

Jakie są osiowe kryteria diagnostyczne otępienia alzheimerowskiego?

  • podstępny początek - objawy ujawniają się stopniowo miesiącami lub latami,
  • wyraźny wywiad dotyczący pogorszenia funkcji poznawczych, w stosunku do możliwości przedchorobowych, które zakłócają codzienną aktywność pacjenta,
  • deficyty poznawcze:
    - obraz amnestyczny AD (najczęstszy): zaburzenia w głównej mierze dotyczą przypominania niedawno uzyskanych informacji, pamięci świeżej i procesów uczenia się przy istnieniu przynajmniej jednej innej dysfunkcji poznawczej,
    - obraz nieamnestyczny AD: językowy (najbardziej widoczne są deficyty w znajdowaniu odpowiednich słów przy obecności innych dysfunkcji poznawczych), wzrokowy (najsilniej zaburzone są funkcje wzrokowo-przestrzenne przy obecności innych dysfunkcji poznawczych), dysfunkcje wykonawcze (najbardziej wyraziste są zaburzenia rozumowania, rozwiązywania problemów przy obecności innych dysfunkcji poznawczych) [ii].

Demencja demencji nierówna

Nie każde otępienie okazuje się być chorobą Alzheimera. Rozwój nauki, badań i postęp wiedzy, sprawiają, że pośród otępień wyróżniono różne ich rodzaje m. in otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy’ego czy otępienie czołowo-skroniowe. Każde z nich ma inny przebieg i obraz kliniczny.

Photo_by_Cristian_Newman_on_Unsplash2

Czym jest otępienie?

  • zespołem objawów spowodowanym chorobą mózgu,
  • ma przewlekły i postępujący charakter,
  • zaburzeniu ulegają funkcje poznawcze, takie jak: pamięć, funkcje językowe, funkcje wzrokowo-przestrzenne, myślenie, orientacja, zdolność uczenia się i rozwiązywania problemów, funkcje wykonawcze,
  • dysfunkcje poznawcze zakłócają samodzielności chorego w złożonych, a na dalszych etapach choroby również w prostych czynnościach dnia codziennego,
  • zaburzeniom współtowarzyszyć może chwiejność emocjonalna, drażliwość, apatia lub prymitywizacja zachowań[iii].

Oznacza to, że pojęcie otępienia jest szersze niż definicja choroby Alzheimera i obejmuje wiele jednostek chorobowych, które spełniają powyższe kryteria. Czynnik powodujący wystąpienie przewlekłej choroby, jaką jest demencja jest zróżnicowany, podobnie obraz funkcjonowania chorego. Jednak opisuje się 3 podstawowe fazy otępienia, do których dostosowuje się formy pomocy i opieki nad chorym.

Fazy choroby

Łagodne otępienie to stan, w którym chory doświadcza trudności w wykonywaniu złożonych czynności np. trudno jest mu planować, zarządzać budżetem, oceniać sytuację i zachować się adekwatnie w nowych, wielobodźcowych warunkach, trudniej jest rozwiązywać problemy czy kontrolować przyjmowane leki. Chory może być bardziej ufny wobec nieznajomych i nieporadny. Dobrze zachowane jest wykonywanie codziennych, rutynowych lub samoobsługowych czynności życiowych. Obserwuje się m.in. częste powtarzanie pytań, zapominanie niedawnych wydarzeń, trudności w odnajdywaniu słów, wycofanie z części dotychczas wykonywanych czynności jak np. czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, spotkania towarzyskie.  Zadaniem bliskich na tym etapie choroby jest podtrzymywanie samodzielności i zachęcanie do współdziałania, zamiast wyręczania chorego. Planując obiad, którego osoba chora, może nie być w stanie przygotować w pełni samodzielnie, można włączyć ją w proces decyzyjny (np. wybór surówki) i wspólne wykonywanie tych czynności, które u chorego są dobrze zachowane np. obieranie ziemniaków, mieszanie sosu. Jeśli bliski nie ma trudności z poruszaniem się, a motywacja do działania jest nadal zauważalna, warto wybierać się razem na zakupy, do apteki czy na pocztę, tak by osoba chora mogła jak najdłużej podtrzymywać zachowane możliwości działania. Czasem bywa też tak, że droga do sklepu znana i utrwalona od wielu lat, nie jest dla chorego problemem i potrafi sam dotrzeć na podstawowe, drobne zakupy.

Photo_by_Jon_Tyson_on_Unsplash2

Otępienie średniozaawansowane to okres, w którym chory wymaga pomocy w większym zakresie. Dobrze zachowane są podstawowe, proste czynności np. jedzenie, załatwianie potrzeb fizjologicznych. Deficyty pamięci nasilają się, rozumienie zaczyna być bardziej ograniczone, mogą pojawić się trudności z rozpoznawaniem.  Chory nie jest w stanie niezależnie poruszać się poza domem i załatwiać swoich codziennych spraw. Może mieć problemy z ubieraniem się i niechęć do kąpieli. Większość obowiązków przejmuje rodzina lub opieka środowiskowa. Obserwuje się minimalizację potrzeb i spadek inicjatywy. Chory większość czasu spędza siedząc lub leżąc. Niektórzy wędrują niespokojnie i bezcelowo. Na tym etapie choroby najważniejsze staje się bezpieczeństwo chorego, który nie powinien posługiwać się gazem, wychodzić sam z domu, zabezpieczyć należy środki chemiczne, a jeśli chory bywa pobudzony także ostre przedmioty. Do rozważenia pozostają kwestie zarządzania finansami, dysponowania rachunkiem bankowym, emeryturą czy decydowania o stanie zdrowia. Część rodzin decyduje się przeprowadzić procedurę ubezwłasnowolnienia.

Otępienie w fazie zaawansowanej to w głównej mierze dbanie o komfort, opieka i pielęgnacja. Chory nie jest zdolny do samodzielnego przemieszczania się, kontrolowania potrzeb fizjologicznych, deficyty poznawcze są uogólnione i głębokie. Chory nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Zasób słów jest ubogi, czasem chorzy nie rozumieją mowy. Mimo znacznych zaburzeń poznawczych, chorzy odbierają emocjonalny klimat relacji, która jest z nimi budowana.

Rodzina

To co najtrudniejsze dla bliskich, to zmiany jakie na ich oczach powoduje choroba w bliskim i kochanym człowieku. Zmiany zachowania, zmiany osobowości, zaburzenia emocjonalne. Bywa, że osoba dotąd spokojna i wyważona z postępem choroby staje się agresywna, wulgarna i nieprzewidywalna w swoim postępowaniu.  Chorzy tracą zahamowania i uczuciowość wyższą, co sprawia, że mogą reagować nieadekwatnie i niezgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami.  Dla rodzin to proces przedłużonego radzenia sobie ze stratą. To tak jakby rodzic, dziadek czy babcia odchodzili na naszych oczach. Dlatego tak ważne jest wsparcie. Nie bójmy się o nie prosić, szukać go, a czasem się domagać.  Zakładanie, że inni domyślą się, czego nam potrzeba, jest błędne.  

 

Warte polecenia:

 Kamila Fryc

[i] M. Barcikowska, Choroba Alzheimera, W: Rozpoznawanie i leczenie otępień, Lublin, 2006, s. 34.
[ii] T. Gabryelewicz, Nowe kliniczne kryteria rozpoznawania łagodnych zaburzeń poznawczych i otępienia spowodowanego chorobą Alzheimera: zalecenia National Institute on Aging i Alzheimer’s Association, W: : Neurologia po dyplomie, tom 6 nr 6, 2011, s. 10-11.
[iii] S. Kotapka-Minc, A. Szczudlik, Otępienie, W: : Rozpoznawanie i leczenie otępień, Lublin, 2006, s. 12.

 

Copyright © Uważna Pracownia Terapii - Poznań

wizytówka autora

Znajdź nas na Facebooku

Umów spotkanie

tel: 796 038 230
lub na www.uwazna.medsoft.pl

Przyjdź na wizytę

Uważna Pracownia Terapii
ul. Śniadeckich 28/2
60-744 Poznań
NIP: 777-291-26-15
ING Bank Śląski 18 1050 1520 1000 0097 3286 2066