Depresja dzieci i młodzieży.

Jesienna „chandra”

Jesień – liście opadają z drzew, na zewnątrz zimno, mokro, deszcz stuka w szybę, dni stają się coraz krótsze a temperatura spada. Jednym słowem listopadowa aura nas nie rozpieszcza. Często przekłada się to na nastrój: pojawia się przygnębienie, zniechęcenie, zmęczenie, brak energii. Co jeśli taki stan smutku utrzymuje się znacznie dłużej? Gdzie jest cienka granica między przygnębieniem a depresją? Każdy z nas doświadczył tzw. „jesiennej chandry”. Występują jednak pewne różnice między przemijającym przygnębieniem a depresją. Wspomniana „chandra”, gdy jesteśmy zamyśleni, smutni, nie mamy ochoty na wieczór w towarzystwie lub siedzimy przed telewizorem i oglądamy dramat zajadając lody – utrzymuje się dzień lub dwa do tygodnia. Jednak w momencie, gdy coraz częściej próbujemy się „zaszyć” we własnym domu, czujemy brak chęci do życia, bezradność i coraz mniej rzeczy sprawia nam radość, może to oznaczać coś więcej niż tylko naturalnie przemijający smutek. [Purzyński S. "Depresje i zaburzenia afektywne"]. Nie każdy żal czy dłuższa zaduma muszą oznaczać depresję. Dla nastroju typowe jest to, że się zmienia. Łagodne wahania w górę i w dół w ciągu dnia czy tygodnia to naturalne zmiany nastroju. Na samopoczucie psychiczne wpływ ma wiele wydarzeń: rozwód, choroba, codzienne zmagania, czy poczucie straty. Aby sobie z nimi poradzić nielubiane emocje takie jak: smutek, gniew czy żal muszą się pojawić. Depresja to choroba złożona, wymaga, więc głębszej diagnostyki.

Skala Patient Health Questionnaire (PHQ-2) [Kroenke K, Spitzer RL, Williams JB] jest przykładem kwestionariusza, który pozwala na przesiewowe wykrywanie obniżonego nastroju. Obejmuje tylko dwa pytania, gdzie odpowiedź „TAK” na każde z nich daje potencjalnie pozytywny wynik:

1. Czy w przeciągu ostatnich dwóch tygodni często odczuwałeś wszechogarniający smutek, przygnębienie czy poczucie braku nadziei?
2. Czy w przeciągu ostatnich dwóch tygodni często odczuwałeś małe zainteresowanie czy brak przyjemności w robieniu czegokolwiek?

Dotyk depresji

Depresja jest chorobą, która atakuje bez zapowiedzi i chociaż może się wydawać, że dotyczy tylko osób dorosłych – przecież to oni mają tyle obowiązków: w pracy, w domu, ciągle za coś odpowiedzialni – to jednak tak nie jest. Ten „cichy wróg” może „zaatakować” także dzieci i młodzież. Dorota Olbryś psycholog, psychoterapeuta specjalizująca się min. w terapii depresji wyróżnia takie objawy u dzieci do 3 r. ż: brak zainteresowania zabawą i odkrywaniem rzeczywistości, apatia, obniżona ruchliwość, brak odpowiedniej emocjonalnej ekspresji, czasem napady złego humoru i nadaktywność. Są to stale zaniepokojone dzieci, które silnie reagują na opuszczenie i rozłąkę z bliskimi. U dzieci w wieku przedszkolnym depresja może objawić się lękiem przed wyzwaniami, obniżonym poczuciem własnej wartości lub bólami głowy brzucha czy biegunkami. U dzieci starszych w wieku szkolnym może pojawić się płaczliwość, zmienność nastrojów i brak ekspresji radości.

Bunt czy depresja?

W przypadku młodzieży szczególnie trudny jest okres dojrzewania, który nie bez przyczyny określany jest czasem depresji i rebelii [Drozdowski, P]. W tym okresie młody człowiek szuka odpowiedzi na wiele pytań: Kim jestem? W którą stronę iść? Buntuje się i szuka swojej drogi, budując swoją niezależność i tożsamość. Ogromne znaczenie ma grupa rówieśnicza w szkole i poza nią. Odrzucenie, brak akceptacji rówieśników, nieodwzajemniona miłość, problemy w domu - wszystko to może okazać się trudne do udźwignięcia dla młodego człowieka. Może stać się wycofany, drażliwy, a jego gniew i poczucie bezradności narastać. Może mieć wrażenie, że życie straciło sens. To trudny czas. Niepokojące objawy to m.in.: agresja, trudności w skoncentrowaniu się, brak energii i motywacji (najpierw do złożonych czynności, a później do najprostszych), w skrajnych przypadkach występuje autoagresja, a nawet myśli samobójcze. Temat dorastania i borykania się z podobnymi problemami został zobrazowany w filmie „Sala samobójców” reż. Jana Komasy.

Być może w ocenie nastroju nastolatka pomocne będą następujące, podstawowe kryteria rozpoznania epizodu depresyjnego [Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10]:
1) Epizod depresyjny trwa, co najmniej dwa tygodnie.
2) Występują, co najmniej dwa z następujących objawów:
- nastrój obniżony w stopniu wyraźne nietypowym dla danej osoby, utrzymujący się przez większość dnia i prawie każdego dnia, w zasadzie nie podlegający wpływowi wydarzeń zewnętrznych i utrzymujący się co najmniej dwa tygodnie - utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności, które zwykle sprawiały przyjemność
- zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość
3) Dodatkowo występują lub mogą występować:
- spadek zaufania lub szacunku do siebie
- nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy
- nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie, albo jakiekolwiek zachowania samobójcze
- skargi na zmniejszoną zdolność myślenia lub skupienia się, albo jej przejawy takie jak niezdecydowanie lub wahanie się
- zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej w postaci pobudzenia lub zahamowanie (zauważalne subiektywnie lub obiektywnie)
- zaburzenia snu wszelkiego typu
- zmiany łaknienia (wzrost lub spadek) wraz z odpowiednią zmianą wagi.

Ostateczne rozpoznanie stawia lekarz psychiatra, ponieważ rzeczywistość jest dużo bardziej złożona niż kryteria objawów opisane w medycznych klasyfikacjach, a postawienie trafnej diagnozy wymaga wiedzy i doświadczenia. W Uważnej Pracowni Terapii istnieje możliwość konsultacji z lekarzem psychiatrą, zajmującym się osobami dorosłymi oraz z lekarzem psychiatrą specjalistą psychiatrii dzieci i młodzieży.

Walka z ukrytym wrogiem

Depresja to trudny przeciwnik, dlatego ciężko jest walczyć z nią samotnie. Bardzo istotne są tutaj relacje z rodzicami: jeśli są one dobre na tyle, że dziecko będzie chciało porozmawiać z najbliższymi, mogą oni wybrać się z nim do poradni psychologiczno-pedagogicznej lub poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży na rozmowę z psychiatrą lub psychoterapeutą. Wiedząc, że rodzice wspierają w tej trudnej i nierównej walce, łatwiej będzie się z tym zmierzyć. Katarzyna Szaulińska [lekarz psychiatra w Instytucie Psychiatrii i Neurologii] i Daniel Chmielewski [niegdyś sam zmagający się z depresją] w swoim komiksie pt. „Czarne fale” wskazują na ważną rolę psychologa i pedagoga szkolnego - ich spojrzenie na sytuację, rozmowa i wskazówki, mogą być kluczowe. Warto czasem posłuchać punktu widzenia osoby, obserwującej nasze dziecko z boku. Komiks „Czarne fale” jest dobrą lekturą nie tylko dla nastolatków, ale także dla rodziców, którzy być może dzięki niemu będą mogli w porę właściwie zareagować.

Copyright © Uważna Pracownia Terapii - Poznań

Oferujemy pomoc renomowanego psychiatry dziecięcego. Poznaj specjalistę tutaj: Psychiatra dziecięcy Poznań